Foto: od Alfonso

Adam Fularz

Polskie miasta na ogół posiadają infrastrukturę sportową pozwalającą na uprawianie tzw. sportów tradycyjnych, ale zupełnie lekceważą te sporty które ostatnio są uprawiane przez większość młodzieży. Powstała w ten sposób dziwna sytuacja, w której najbardziej popularne typy sportów są lekceważone, a niektóre miasta nawet podejmują próby ograniczenia ich uprawiania w miejscach publicznych. Poniższy artykuł wyjaśnia przyczyny rozwoju nowych gatunków sportów oraz proponuje rozwój infrastruktury dla ich uprawiania.

Wprowadzenie

Postęp techniki umożliwił rozwój grupy tzw. sportów ekstremalnych.. Możliwe stało się stworzenie np. roweru, pozwalającego na zjazd z wysoką prędkością po pełnym korzeni i muld szlaku górskim, dzięki amortyzatorom pozwalającym na nieprzerwany kontakt z podłożem nawet na bardzo nierównym terenie. Dzięki osiągnięciu wysokiego stosunku jakości i ceny w produkcji sprzętu sportowego i spadkowi jego cen nastąpiła popularyzacja takich sportów jak skating, skateboarding, snowboarding, downhill etc.

Miasta, które dostrzegły masową zmianę w strukturze sportów uprawianych przez młodzież i dostosowały infrastrukturę sportową do popytu, można policzyć na palcach. Dominuje model, w którym młodzież uprawia sporty ekstremalne, ze swej natury już niebezpieczne, na ulicach pełnych samochodów, lub w miejscach do tego nie przystosowanych: poręczach i schodach w pełnych przechodniów miejscach publicznych. Prowadzi to do wzrostu liczby wypadków. Często sporty te uprawiane są w miejscach wypoczynku innych osób, np. na fontannach, niwecząc tym samym szanse wypoczynku innych osób.

Skateparki

Najpopularniejszym typem infrastruktury dla uprawy nowych sportów masowych są skateparki. Pierwszy skatepark powstał w roku 1967 roku w Carlsbadzie w Kaliforni, regionie który jest kolebką tego sportu. Mit głosi że około 1958 roku to właśnie kalifornijscy surferzy zdesperowani bezwietrzną pogodą dodali do swoich desek spody od wrotek i jeździli nimi po lądzie. Już w 1977 roku zanotowano istnienie 133 skateparków, dziś ich liczba idzie w tysiące, a skatepark działa w praktycznie każdym mieście i miasteczku Europy Zachodniej. Najlepsze skateparki mają formę basenów o owalnych ścianach.

W Polsce sytuacja jest odmienna- tylko nieliczne polskie miasta wyszły naprzeciw oczekiwaniom młodzieży i zdecydowały się na budowę infrastruktury pozwalającej na uprawianie niektórych gatunków sportów. Dwa komunalne skateparki zbudowało miasto Zielona Góra, ponadto komunalne skateparki działają w Nysie, Głuchołazach, Krapkowicach, Puławach, Wolsztynie, Nowinach koło Kielc, Grójcu, Rabce, Tarnowie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Ustce i in. W skatepark inwestuje m.in. Sosnowiec, Gdańsk Hajnówka, Łęczna, a do pomysłu przymierzają się samorządy Tomaszowa Maz., Zawiercia, Krotoszyna. W Wałbrzychu młodzież sama pracuje nad budową skateparku, podobnie jest w Nowej Soli, gdzie młodzież wystąpiła do prezydenta miasta z prośbą o udostępnienie placu, a urządzenia sportowe chce wykonać we własnym zakresie. Wydaje się że dla biedniejszych samorządów sensowną opcją jest stopniowe budowanie skateparku- najpierw udostępnienie użytkownikom wyasfaltowanego placu, a potem stopniowe dodawanie urządzeń. Praktykowana jest także budowa mini-skateparków, choć w takim przypadku należy założyć możliwość późniejszej rozbudowy i mając to na uwadze odpowiednio przygotować teren pod inwestycję.

Typowy skatepark posiada urządzenia pozwalające na wykonywanie ewolucji na deskorolkach, rolkach i rowerach BMX: są to banki, różne minirampy, kilka wyskoczni, funbox, quarterpipe albo halfpipe, grindboxy, rury do grindów (poręcze do jeżdżenia na płozach rolek) etc. Koszt budowy takiego prostego skateparku to od około 30 do 100 tys. PLN. Popularne są skateparki wykonane z betonu, ponieważ są one bardziej odporne na warunki atmosferyczne. Duży skatepark we Wrocławiu na pl. Wolności kosztował 200 tys. PLN. Przykładem bardzo dobrze wyposażonego skateparku jest inwestycja w Zabierzowie koło Krakowa. Takie inwestycje to już wydatek rzędu 200-300 tys. PLN. Koszt budowy zadaszonej hali dla pomieszczenia skateparku to wydatek rzędu 1,5- 2 mln PLN, choć znacznie tańszą możliwością jest zbudowanie skateparku w nieużywanej zadaszonej hali fabrycznej, jakich wiele w polskich miastach. Umożliwi to jego całoroczne użytkowanie oraz ograniczy wpływ czynników atmosferycznych na infrastrukturę sportową.

Sporty zimowe

Najgorzej jest z infrastrukturą do uprawiania sportów zimowych. Mimo że w Polsce warunki do uprawiania sportów zimowych są dobre lub bardzo dobre w europejskim porównaniu, a pokrywa śniegowa i temperatury poniżej 4 stopni Celsjusza utrzymują się dość długo, to infrastruktura sportów zimowych w polskich miastach niemalże nie istnieje. Wyjątek stanowią tzw. Ziemie Odzyskane, gdzie pozostała przedwojenna infrastruktura sportów zimowych.

Typowym elementem tej infrastruktury jest stok zjazdowy. W Polsce stoki zjazdowe z wyciągami istnieją w 47 miejscowościach głównie na terenach górskich, choć nie jest to regułą: dobrej jakości stoki z wyciągami, naśnieżaniem i oświetleniem funkcjonują nawet w takich miejscowościach jak Gołdap na Mazurach czy Bytom na Górnym Śląsku. Poza tymi rozbudowanym ośrodkami, niewielkie stoki powstały w okresie przedwojennym w większości miast Ziem Odzyskanych, w których istniały dogodne warunki geofizyczne, czyli teren z około 30-metrowym, intensywnym spadkiem. Tego typu stoki powstały w większości w okresie przedwojennym, zarówno w miastach posiadających wzgórza morenowe (Zielona Góra, Żary), jak i w miastach położonych na zboczach dolin rzecznych (Ujście, Czarnków). Okres komunizmu na ogół zastopował rozwój infrastruktury sportów zimowych.

Dopiero niedawno na stoki narciarskie przerabia się wzniesienia o charakterze antropogenicznym, np. hałdy pokopalniane (Kamieniec koło Bełchatowa, Rybnik). Przed wykorzystywaniem sztucznych wzniesień dla tworzenia infrastruktury sportowej jest ogromną przyszłość, bowiem prawie każde większe polskie miasto takie wzniesienia posiada. Możliwe jest wykorzystanie w tym celu nawet zrekultywowanych hałd po śmietniskach. Brak stoków narciarskich tylko w nielicznych przypadkach można wytłumaczyć zupełnym brakiem sztucznych lub naturalnych wzniesień o wymaganym gradiencie. W większości przypadków za brak tej infrastruktury winić należy władze miejskie, które nie widzą potrzeby stworzenia tego typu infrastruktury, mimo jej niewielkich kosztów.

Budowa prostego stoku narciarskiego o co najmniej 150-metrowej długości nie jest zadaniem skomplikowanym technicznie. Konieczne są roboty ziemne, a w przypadku konieczności wycinki drzew proponuje się kompensację ilości wyciętego drzewostanu poprzez nasadzenie fragmentu nowego lasu w innym miejscu. Pozwoli to na zminimalizowanie degradacji środowiska naturalnego.

Proponowany prosty stok narciarski, jaki powinien się znaleźć w większości polskich miast, nie posiadałby wyciągu orczykowego i wymagałby tylko odpowiedniego przygotowania terenu. Służyłby on wyłącznie początkującym snowboarderom i narciarzom i jego zadaniem byłaby popularyzacja uprawiania sportów zimowych. Inwestycje usprawniające użytkowanie stoku (oświetlenie, wyciąg orczykowy, sztuczne naśnieżanie etc.) proponowane są dopiero po dłuższym okresie czasu, gdy sporty zimowe będą już wystarczająco spopularyzowane by wytworzyć wystarczający popyt dla ekonomicznej działalności wyciągu.

Snowparki

Ukłonem w stronę miłośników snowboardu jest przygotowanie snowparku. Jest to tor przeszkód pozwalający na wykonywanie ewolucji, składający się ze skoczni, raili (do uprawiania jibbingu polegającego na jeździe snowboardem po poręczach), trapezów, boxów oraz kornerów do wykonywania skoków. Tylko nieliczne polskie snowparki mają halfpipe- ziemną konstrukcję przypominającą podłużną półrurę, służącą do wykonywania ewolucji na jej krawędziach bocznych. Obecnie w Polsce wzorcowymi snowparkami są: Billabong Park w Szczyrku, Kamikaze w Zieleńcu, Drake Park w Białce Tatrzańskiej, Bielenda w Ustroniu, Siepraw koło Krakowa oraz Strefa Śniegu w Korbielowie.

Prosty snowpark można przygotować poprzez wykonanie budowli ziemnych składających się na tor do ewolucji oraz, w wersji rozszerzonej, zamontowanie raili- poręczy do jibbingu, wybudowanie ziemnej konstrukcji halfpipe’u (półrury) lub quarterpipe’u (ćwierćrury), pozostawiając jego naśnieżenie snowboarderom chcącym z niego korzystać. Profesjonalne naśnieżanie halfpipe’ów wymaga posiadania kosztownego sprzętu (np. specjalnej półokrągłej przystawki do ratraka), wobec czego w początkowym okresie lepiej zaniechać tego typu inwestycji, zwłaszcza że jego użytkownicy sami potrafią zadbać o poprawne warunki uprawiania swego sportu.

Inną prostą do zorganizowania infrastrukturą sportu zimowego jest saneczkarstwo. Budowa toru saneczkowego jest relatywnie prosta i nie nastręcza problemów technicznych. Konieczna jest niekiedy jedynie niewielka wycinka drzewostanu bezpośrednio w świetle toru saneczkowego oraz wyrównanie poziomu spadku. Tor saneczkowy wymaga niekiedy budowy nasypów i przekopów z racji na konieczność utrzymania spadku, ale jest to możliwe bez wielkiej redukcji drzewostanu. Budowa prostego toru saneczkowego jest zdecydowanie najtańszą możliwością zaoferowania infrastruktury sportu zimowego.

Dla rowerzystów

Niekwestionowanym sportem masowym stał się trekking. Jest to jazda rekreacyjna rowerem (choć termin też odnosi się też do wypraw pieszych). Także ona wymaga specjalnej, przede wszystkim dobrze oznakowanej infrastruktury. Infrastruktura do trekkingu istnieje np. niemal we wszystkich wartościowych turystycznie obszarach RFN, i składa się z przystosowanych do jazdy rowerem traktów leśnych oraz z sieci ścieżek rowerowych wytyczonych równolegle do dróg kołowych, jeśli szlak trekingowy przebiega wzdłuż drogi ze znacznym ruchem kołowym.

Tylko nieliczne polskie miasta postawiły na rozwój tego sportu i zbudowały sieć ścieżek rowerowych wokół miasta. Zielona Góra zainwestowała w rozwój tego sportu budując specjalną technologią (szutrowa nawierzchnia pokryta specjalnym lepikiem, który pokryto drobnym grysem, tworząc w ten sposób wysokiej jakości szlak trekingowy). Jednak w wielu polskich miastach i regionach cennych turystycznie wystarczającym typem nawierzchni będzie nawierzchnia szutrowa. Szczególnie ważne jest wytyczenie ścieżek równoległych do ruchliwych odcinków dróg kołowych, jeśli szlak trekingowy przebiega daną drogą o dużym natężeniu ruchu drogowego. Równoległa droga rowerowa pozwala uniknąć wypadków z udziałem rowerzystów, i pozwala na zaoszczędzenie setek tysięcy PLN wydanych na ich leczenie. W Polsce rannych jest co roku kilka tysięcy rowerzystów, a winę za te wypadki ponoszą w dużej części władze samorządowe, które zaniedbują obowiązek dbałości o zdrowie i życie mieszkańców. Zwykła droga rowerowa wykonana nawet ze żwiru jest wystarczająco atrakcyjną alternatywą dla rowerzystów chcących uniknąć wypadku na ruchliwej drodze. Niestety, brak jest możliwości egzekwowania kar wobec samorządów, które prowadzą w de facto świadomy sposób do wypadków i tragedii poprzez zaniedbywanie swych obowiązków w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Downhill – sposób na przyciągnięcie turystów

Sportem ekstremalnym, coraz bardziej zyskującym na popularności, jest downhill. Polega on na zjeździe z dużą prędkością na specjalnie skonstruowanych rowerach ze stromych wzniesień. Z racji na wysokie koszty (koszt roweru to od 2 do kilkunastu tysięcy PLN, ponadto jeździec musi posiadać kask, ochraniacze i zbroję z wstawkami z tworzywa chroniącą ciało przed skutkami upadków przy dużych prędkościach) jest on sportem jeszcze mało rozpowszechnionym, choć szybko zyskującym popularność dzięki ogromnej dawce adrenaliny, jaką dostarcza.

Cześć polskich samorządów, posiadających na swym terenie znaczną ilość wzniesień o dużych spadkach, mogą przygotować trasy dla uprawiania tego sportu. Wówczas dzięki odpowiedniemu marketingowi turystycznemu mogą kreować się na „mekkę downhillu” starać się przyciągnąć miłośników tego sportu z Europy i z Polski, i rozwinąć turystykę w oparciu o ten nowy gatunek sportu. Przygotowanie infrastruktury do jego uprawiania nie jest kosztowne, bowiem trasy te mogą być pełne naturalnych nierówności, które są nawet ich dodatkową zaletą. Konieczne jest wyraźne wytyczenie tras oraz odpowiednie oznakowanie skrzyżowań z innymi ciągami komunikacyjnymi. Możliwe jest dodanie specjalnych przeszkód na tych trasach, lub skonstruowanie specjalnego „dirtparku” z przeszkodami pozwalającymi na dokonywanie skoków i ewolucji, na który składają się m.in. hopki o różnych kształtach i stopniach trudności.

Przede wszystkim konsultować

Należy podkreślić, że przy konstruowaniu infrastruktury sportowej należy unikać „samodzielnej” próby zaspokajania potrzeb użytkowników infrastruktury. W przypadku skateparków i snowparków należy bezwzględnie konsultować się ze znawcami danego tematu i kierować się ich wskazówkami i uwagami. W Polsce już istnieją przykłady inwestycji z których młodzież nie korzysta, ponieważ zostały one błędnie zaprojektowane, przez osoby nie znające specyfiki tych sportów. To użytkownicy i specjaliści w dziedzinie skate’ingu i snowboardu powinni decydować o ostatecznym kształcie przeszkód, ramp etc.

Dobrym medium do kontaktu z potencjalnymi użytkownikami jest Internet oraz lokalne media, należy także zebrać opinie poprzez szkoły. Udostępnienie projektu wstępnego z prośbą o zaopiniowanie przez użytkowników pozwoli wyeliminować sytuację w której inwestycja będzie niedostosowana do wymagań użytkowników.

Wnioski końcowe

Polskie miasta zaniedbują rozwój sportów masowych. Być może wspierają one rozwój sportów wyczynowych, ale na ogół konsekwentnie zaniedbują „sportowca masowego” i „niedzielnego”. Jest to przykre, ponieważ stan zdrowia naszego społeczeństwa nie napawa optymizmem, a polityka władz sprzyja jego dalszemu pogorszeniu. Niedostosowanie infrastruktury sportowej do zmian w rodzajach uprawianych sportów, a nawet w niektórych przypadkach nieumyślne narażanie osoby uprawiające dany sport na niebezpieczeństwo utraty zdrowia i życia jest regułą, i tylko nieliczne miasta prowadzą sensowną politykę promocji sportu mając na względzie preferencje obywateli.

Szczególnie pomijanie potrzeb osób młodych budzi najwięcej obaw, bowiem brak możliwości uprawiania sportu w czasie wolnym wpędza młodzież w nałóg konsumpcji najtańszych używek. Chyba tylko brakiem możliwości uprawiania sportu można wytłumaczyć fakt, że w Polsce odsetek regularnych palaczy marihuany (substancji, którą obrót jest zakazany, a której popularność jest wynikiem jej relatywnie niskiej ceny) jest wśród młodzieży wyższy niż w Holandii, gdzie ten narkotyk miękki jest dostępny legalnie. Niewielką pociechą jest fakt że używka ta okazała się wg niedawnych badań uzależniać w nieco mniejszym stopniu niż dwie inne nie mniej popularne używki młodzieży: alkohol i papierosy. Wg badań Instytutu Psychiatrii i Neurologii („Młodzież a substancje psychoaktywne” z roku 2004) tylko 50 % uczniów jest całkowicie niepalących, a w okresie prowadzenia badań piwo piło 80% uczniów, wódkę 60%, a 24 % sięgnęło po narkotyki, głównie marihuanę, amfetaminę i haszysz.

Promocja sportu pozwala odciągnąć młodzież od używek. Pozwala na realizowanie się w sporcie zamiast w nałogach. Osiągnięcie samorealizacji w sporcie wymaga odstawienia na bok większości używek, i tylko w taki sposób można próbować odciągać młodzież od konsumpcji substancji uzależniających, bowiem jak pokazuje praktyka, zakazy nie dają zbyt wielkich efektów. Niestety, analiza infrastruktury sportowej jaką oferuje młodzieży większość polskich miast pozwala przypuszczać, iż ich władze albo lekceważą ten temat, albo mają dość staroświeckie wyobrażenie o współczesnych sportach masowych. Budowane są np. ogromne publiczne szachownice z pionkami półmetrowej wysokości (casus Radomska) podczas gdy inne, bardzo popularne sporty masowe są lekceważone. Trudno więc się dziwić rozpowszechnianiu się uzależnień, szczególnie wśród młodzieży, o której władze samorządowe zdają się nagminnie zapominać.

Adam Fularz

Wiele polskich miast narzeka na deficyt miejsc, gdzie możanby wystawiać zarówno spektakle kultury wysokiej, jak i takie zorientowane pod bardziej masowego widza. Jednak istnieje możliwość względnie taniego pozyskania takiej infrastruktury poprzez budowę zadaszonego amfiteatru o podwyższonych parametrach, przystosowanego do sezonowego wystawiania nawet monumentalnych oper. Budowa takich obiektów stwarza techniczną możliwość zaistnienia kultury wysokiej w około 20- 30 polskich miastach średniej wielkości, pozbawionych dotąd budynków operowych lub nawet zwykłych teatrów. Jest to aktualnie jedyna ekonomicznie realna opcja pozyskania nowych, co prawda sezonowych, obiektów infrastruktury kulturalnej przez samorządy miejskie.

Mały a może

Położony przy polskiej granicy zachodniej Frankfurt nad Odrą (65 tys. mieszkańców) jest przykładem miasta, które dzięki udanej polityce kulturalnej jest atrakcyjny kulturalnie. A polityka ta była zdecydowana i konsekwentna. Zamknięto położony na przedmieściach teatr miejski i zamiast niego w centrum miasta wzniesiono od podstaw Kleist Forum: gigantyczne centrum widowiskowo-konferencyjne, którego budowa pochłonęła 35 mln euro, z czego połowa pochodziła z funduszy europejskich. Dziś teatr działa na zasadzie impresaryjnej (bez własnego zespołu aktorów), a przyjezdne zespoły grają tam również opery (w miesiącu styczniu 2005 grano 2 spektakle „Don Giovanniego”). Nowa scena jest do tego znakomicie dostosowana, a chętnych na elitarną rozrywkę jest wystarczająco wielu.

Większy już nie?

W nieodległej od Frankfurtu, dwukrotnie większej Zielonej Górze, wystawienie opery jest obecnie niemożliwe z powodu braku infrastruktury. Władzom miasta proponowano, wzorem pobliskiego Frankfurtu zbudowanie nowej sali operowo-teatralnej dostosowanej do wystawiania nawet dużych oper, lub przebudowę tamtejszego amfiteatru na ”operę leśną”. A widzowie są i czekają. W Zielonej Górze na operę „Nabucco”, wystawioną w październiku 2003-go roku w kościele pw. Św. Ducha przez objazdowy zespół „Opery Piastowskiej” Marka Tracza, przyszło 800 osób, a każda zapłaciła 40 złotych. Także na operetce „Riemannoper” Toma Johnsona z Teatru Państwowego w Cottbus, granej w Teatrze Lubuskim w 2004 roku, był komplet. Stało to się mimo że spektakl był w jęz. niemieckim i brak było umieszczonego nad sceną ekranu do wyświetlania tłumaczenia tekstu na jęz. polski. Przykłady te pokazują, że i w miastach średniej wielkości jest popyt na kulturę wysoką.

Megaopera ze słoniami i rozmachem

Duże aglomeracje mają bardzo dobrze rozwinięte sceny operowe. Popatrzmy na Wrocław, od lubuskiej aglomeracji większy dokładnie 3,77 razy. Opery przyciągają do miasta wielu zagranicznych turystów, i dość często są to megaspektakle dla masowej publiczności. Wystawia się je od 1997 r. w gigantycznej Hali Ludowej. Imponuj rozmachem- "Aida" Verdiego w 1997 r. - sześć koni i sześć wielbłądów na scenie, 20 tys. ludzi na widowni, "Carmen" z oddziałem jeźdźców, "Nabucco" ze słoniami, "Carmina Burana" z... jednorożcem, "Straszny Dwór" z sokołami i "Skrzypek na dachu" ze stadem kóz. „Giocondę” wystawiano na pięciopiętrowej barce ustawionej na Odrze, która w końcowym momencie spektaklu płonęła. Pięciotysięczna widownia przez niemal cały sezon grania plenerowego spektaklu była pełna. Sukces „Giocondy” jest dowodem tego, że do wystawienia opery niekoniecznie trzeba mieć kosztowny budynek. Liczy się przede wszystkim pomysł i dobre planowanie, bowiem wrocławska opera zapowiada spektakle już na 2006 rok…

Jest też inny przykład na to, że opera niekoniecznie musi być wystawiana w gmachu zbudowanym kosztem kilkuset mln PLN. Z powodu remontu wrocławskiej sceny głównej część oper przeniesiono na scenę zastępczą na zapleczu, o wyglądzie hali fabrycznej: z plastikowymi krzesłami, nieeleganckim wejściem, z korytarzem zamiast foyer. Ale w operze liczy się przede wszystkim to, co na scenie, więc na brak klientów opera nawet „w warunkach hal fabrycznych” nie może narzekać.

Polskie opery

Opery istnieją zwykle nie tylko w aglomeracjach, lecz także w średniej wielkości miastach europejskich (a więc tych liczących 100- 500 tys. mieszkańców). Analiza liczby oper w miastach niemieckich czy francuskich pokazuje że nawet niewielkie miasta stać na tą formę rozrywki. W RFN działa 80 oper, czyli ok. 1 na każdy milion mieszkańców.

W Polsce działa tylko 9 oper o rocznych budżetach wynoszących średnio 5-10 mln PLN (dla przykładu roczny budżet szczecińskiej opery wynosi 6,5 mln PLN). Najnowsza z nich to bydgoska opera Nova, budowana już równo 30 lat, gdzie wystawia się opery, na których np. do powozu zaprzężono najprawdziwsze konie, a po scenie jeździ prawdziwymi samochodami (operetka „Hrabina Marica”), co jest możliwe dzięki systemowi dźwigów, umożliwiających pojawienie się na scenie nawet słonia.

i festiwale operowe…

Właśnie w od dawna nieukończonym budynku Opery Nova organizowany jest doroczny festiwal operowy, na którym swoje dzieła wystawiają największe teatry operowe kraju. Trwa on miesiąc i dysponuje budżetem w wysokości 1,2 mln PLN. W Polsce jest kilka takich festiwali operowych, odbywających się głównie w lecie, tak by przyciągnąć jak największe rzesze turystów. Festiwale operowe są organizowane oprócz Bydgoszczy także w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, a nawet w małych miejscowościach: Krynicy, Ciechocinku, Krośnie oraz Sopocie. Wszystkie one są atrakcją turystyczną sezonu, i przyciągają do tych miast zwykle zamożnych turystów.

Opera w mieście średniej wielkości

W Niemczech na 150 teatrów 95 to tzw. teatry operowe, technicznie dostosowane do grania oper (np. scena taka musi posiadać kanał orkiestrowy, tzw. orkiestron), posiadające często własny chór i orkiestrę. Regułą jest, że w miastach średniej wielkości teatry są dostosowane do wieloprofilowości, tzn. mogą służyć i teatrom, i operom, i spektaklom dla dzieci. Wyspecjalizowane teatry: tylko dramatyczne lub tylko opery to domena wielkich ośrodków miejskich.

Budowa budynku teatru operowego od podstaw to wydatek rzędu około 50- 100 mln PLN.

Budowa opery jednak nie jest taka tragicznie kosztowna dla samorządów jak by się jednak wydawało, a wysoki poziom dofinansowania tych inwestycji z funduszy europejskich powoduje, iż opery w Polsce wbrew pozorom się buduje. Budowa nowej opery w Krakowie będzie kosztowała ponad 54 mln zł, z czego 75 proc. pieniędzy pochodzić będzie ze środków strukturalnych, a władze dopłacą tylko ok. 15 mln. Budowę już rozpoczęto. Także w Białymstoku rozpoczęto już prace projektowe nad budynkiem tamtejszej opery.

Budowa opery leśnej

Jednak najtańszym sposobem na pozyskanie obiektu przystosowanego do wystawiania oper jest budowa od podstaw zadaszonego amfiteatru dostosowanego do roli „opery leśnej”, nadającej się do wystawiania nawet monumentalnych sztuk. Jeśli miasto pozyska dofinansowanie z funduszy unijnych do takiej inwestycji, to obejdzie się bez wielkich wydatków i wydatki z budżetu miejskiego mogą ograniczyć się do kilku milionów PLN. Wówczas możliwe jest odbicie się od kulturalnego dna i aktywne przyciąganie do miasta teatrów operowych, które do tej pory mogły występować jedynie w dużych ośrodkach. Możliwe będzie również organizowanie festiwali operowych lub innych, bez podejmowania ekonomicznego ryzyka że w przypadku załamania pogody impreza legnie w gruzach, jak to miało miejsce w niezadaszonym amfiteatrze. Jednym słowem- miasto zyska obiekt koncertowy z prawdziwego zdarzenia, sezonowy co prawda, ale lepszy niż jego zupełny brak.

Finansowanie działalności impresaryjnej teatru operowego jest możliwe, ponieważ to samorządy wojewódzkie są odpowiedzialne za finansowanie scen operowych w polskich regionach. Tak więc prawdopodobnie często dochodzić będzie do sytuacji, w której finansowany ze środków województwa zespół operowy będzie dawał także przedstawienia wyjazdowe w innych miastach, także finansowane ze środków województwa. Jednak warunkiem jest stworzenie instytucji organizatora- teatru impresaryjnego, który będzie pozyskiwał spektakle i organizował ich finansowanie. Możliwe jest także organizowanie np. festiwali operowych, które, jeśli poprowadzone przez kompetentne osoby, szybko mogą się stać magnesem rozsławiającym miasto w Europie i przyciągać rzesze turystów- melomanów.

Sezonowość tego typu plenerowych obiektów w miastach średniej wielkości nie jest aż tak doskwierającą wadą, ponieważ całoroczna działalność byłaby często nieuzasadniona ekonomicznie. Typowa „opera leśna” działałaby na zasadzie impresaryjnej, bez własnego stałego zespołu i służyłaby jedynie przyjezdnym zespołom operowym. Przykłady z RFN pokazują, iż taki sposób organizowania oferty kulturalnej w mieście średniej wielkości jest niezbyt trudny w realizacji i gwarantuje wystawianie od kilku do kilkunastu spektakli operowych rocznie. W impresaryjnych teatrach operowych w RFN swoje opery wystawia np. zespół Teatru Wielkiego z Poznania. Trudno wskazać przyczyny, dla których polskie teatry operowe nie miałyby grywać w teatrach impresaryjnych miast średniej wielkości, oczywiście poza brakiem warunków technicznych.

Opera Sopocka…

Sopot jest przykładem niewielkiego miasta, które znakomicie daje sobie radę dzięki operze leśnej, będącej przecież tylko „unowocześnionym” amfiteatrem (zadaszona widownia na 4500 widzów, gigantyczna scena). Amfiteatr sopocki jest jednak zarządzany przez osoby kompetentne i głównie z tego powodu nazywa się operą, choć mógłby pozostać zwykłym amfiteatrem. Całość sopockiego amfiteatru jest przykryta dachem z płótna zawieszonym na stalowych słupach i jest pozbawiona ścian, co w efekcie daje wspaniałą akustykę.

Opera-amfiteatr powstała w 1909 r. a swoją tak prestiżową nazwę zawdzięcza przede wszystkim historii. Otóż w latach 20 tych odbywał się tu regularnie Festiwal Wagnerowski, rozsławiając to miejsce w całej Europie jako "drugie Bayreuth" (prestiżowy europejski festiwal operowy). Dziś próbuje się na powrót festiwal operowy rozwinąć i powrócić do dawnego wysokiego poziomu. W operze leśnej ma miejsce także znany telewidzom festiwal piosenki, organizowany dziś przez prywatną telewizję TVN (ongiś TVP). Ostatnio budynek zmodernizowano.

Ciekawe, czy festiwal sopocki miałby taki prestiż, gdyby odbywał się w zwykłym amfiteatrze, nie noszącym nazwy opery? Taka nazwa to świetny chwyt marketingowy, więc wiele polskich miast, przebudowujących swoje amfiteatry do roli „plenerowej opery” powinny także wykorzystać z dodającej tyle prestiżu nazwy „opera”, dobrego chwytu marketingowego skrzętnie stosowanego w Sopocie.

Opolski amfiteatr

Także W Opolu przebudowywany jest tamtejszy amfiteatr, dziś miejsce corocznego Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej. Za dwa lata i tamten amfiteatr będzie zadaszony, wyposażony będzie w nowoczesną, klimatyzowaną reżyserkę ze stołami mikserskimi, a pod ziemią zbudowane będą pomieszczenia dla Muzeum Piosenki Polskiej i Miejskiego Ośrodka Kultury. Całość kosztować będzie 35 mln PLN.

Co zrobić?

Brak infrastruktury kulturalnej powoduje migrację do większych ośrodków miejskich osób wykształconych spragnionych bardziej elitarnych form rozrywki. Trudno się temu procesowi dziwić- w końcu obywatele dążą do zaspokojenia swych potrzeb i stosują „głosowanie nogami”. Warto jednak starać się powstrzymać odpływ kapitału ludzkiego poprzez inwestycje w odpowiednią infrastrukturę kulturalną. Miasta mają do wyboru: albo budować nowe sale teatralno-operowe, albo też wznosić tańsze, ale sezonowe „opery leśne”. Jeśli dane miasto i region chcą zaistnieć na mapie kulturalnej kraju, to nie obejdzie się bez zainwestowania w te obiekty. Inaczej można na zawsze pozostać „zaściankiem” i szybko stracić szanse na pozyskanie cennego kapitału ludzkiego, dla którego brak odpowiedniej oferty kulturalnej może być mocno dokuczliwy. Pozwólmy zaistnieć kulturze wysokiej w polskich miastach- przykłady europejskie pokazują że to jest możliwe i szeroko praktykowane.

Adam Fularz

W numerze 3/2004 niemieckiego czasopisma Unispiegel (maj 2004) opublikowano interesujący reportaż o najmłodszym profesorze marketingu w Ameryce Północnej- jak nazwała tego młodego naukowca gazeta New York Times. Artykuł ten, oprócz peanów pod adresem młodego zdolniachy, jest pełen krytycznych zarzutów pod adresem niemieckiego systemu edukacji, który podcina młodym talentom skrzydła i zmusza ich do emigracji. A czy w Polsce 27-letni naukowiec miałby szansę stania się profesorem, nawet gdyby efektami pracy prześcignął starszych wiekiem? W gerontokratycznym światku polskiej nauki należy mieć siwe włosy- wypada stwierdzić po lekturze biogramów polskiej kadry profesorskiej, a informacje o tym, że ten tytuł przysługuje w innych krajach osobom bardzo młodym, są traktowane z niedowierzaniem graniczącym z zacofaniem.

Chłopak wygląda niepozornie, ma, jak to odnotowały czasopisma, twarz jak z pudełka czekoladek. Nosi dżinsy i czerwony pulower. Ma sporo z kobiety w swym zachowaniu, i nie drażni go gdy niektórzy mają go za geja z powodu jego nieco damskiego sposobu poruszania się. Za to kocha swoją dziewczynę Evę.

Swoją karierę Markus Giesler wypracował samodzielnie: strategią, pilnością i uporem. Miał 10 lat, gdy umarł jego ojciec. Markus roznosił gazety, pracował później jako pianista barowy. Mając 17 lat założył w domowej piwnicy studio nagrań i i założył firmę nagraniową. Wkrótce jego firma GProductions zrobiła wydając szlagiery sporą fortunkę. W liceum uczył się nieszczególnie, choć dobrze. Studiował na prywatnym uniwersytecie niemieckim Witten/Herdecke. 20-letni Markus miał długie włosy, kolczyki i palił papierosy jeden za drugim. Na czesne zarobiła jego firma.

Sień Internet, gdzie pierwotnie Markus znalazł pirackie kopie własnych piosenek, szybko się okazała dla młodego badacza szczęśliwą gwiazdą. Podzielił elektronicznych konsumentów w grupy i zbadał ich obyczaje, rytuały i religie. Stał się netnografem globalnej pajęczyny. Analizował sieć wymiany kradzionych utworów muzycznych Napster, której uczestnicy przegrywali sobie na swe dyski twarde nielegalne kopie utworów. Ich ideologię zestawiał z ideami Marksa dotyczącymi zniesienia własności prywatnej. Przywołuje tezę Hermana Hessego: "Jeśli nienawidzimy jakiegoś człowieka, to nienawidzimy w jego obrazie czegoś, co siedzi w nas samych. Jeżeli tego w nas nie ma, to nas to nie denerwuje". A więc jasne: komputerowi piraci są cięci na to, co odrzucają: gwiazdy muzyki pop i pieniądze.

Baudrillardf, Hesse, Marks: dobry badacz marketingu strawi wszystko. I zdaje się, że Markus cierpi na niedosyt trawienia i analizowania: wyjaśnia bowiem czytelnikom, że nie czytuje powieści, ponieważ "zawsze potem muszę do tego coś napisać".

Młody badacz zadał swego czasu pytanie niemieckiej minister edukacji, pani Eldegardzie Bulmahn, co ta zamierza zrobić, by coraz więcej badaczy nie nie emigrowało za granicę. Ona w odpowiedzi stwierdziła, że tak źle wcale nie jest, i zaleciła nieznanemu jej pytającemu, by ten uczestniczył w niemieckim programie współzawodnictwa dla młodych badaczy. Makrus jest pełen goryczy, gdy opowiada o swoich doświadczeniach w RFN. Dwa lata temu starał się o stypendium w jednej z licznych fundacji edukacyjnych o stypendium dla doktoranta. "Gdy wreszcie przetworzyli mój wniosek wstępny, byłem już gotów z doktoratem". "W tym kraju nikt mi nie powierzy sensownych badań, nim nie będę miał siwych włosów"- konkluduje 27-letni Markus Giesler.

Przypuszczalnie młody badacz zawdzięcza swoją karierę swojemu braku cierpliwości dla biurokracji. W 1999 roku, mając 23 lata, zafascynował się marketingowym guru Ameryki Północnej, Philipem Kotlerem. Wreszcie wysłał e-list do profesora-gwiazdy. Z jednego e-listu zrobiła się cała e-korespondencja, aż Kotler napisał mu "hej, czemu po prostu tu nie przyjedziesz?" Giesler przyjechał, najpierw na kwartał. Zaczął też publikować: prace ukazywały się jedna za drugą, i to w najbardziej wpływowych czasopismach. Od tego czasu krąży pomiędzy Chicago i RFN, gdzie wciąż jest pożądanym pianistą. Często bywa też na konferencjach swej branży, odczytując dobrze płatne referaty. W zeszłym roku w Chicago mógł zaprezentować się największym uniwersytetom, co po obu stronach Atlantyku robią wszyscy, którzy chcą coś osiągnąć.

Ten człowiek ma też swoje ideały: w swych marzeniach chciałby "uzdrowić" świat konsumpcji. Na przykład przemysł farmaceutyczny, który wmawia swoim klientom nieistniejące choroby. Swoje wybujałe gaże za referaty Markus przeznacza na datki dla dzieci w Nepalu. W końcu otrzymuje od swojej uczelni w Toronto pensję, o których jego niemieccy koledzy mogliby pomarzyć. Pracuje tam jako Assistant Professor of Marketing.

Fotografie: przedruk dozwolony za podaniem następującego podpisu (wg zyczenia M.Gieslera)

Markus Giesler, Consumer Researcher (www.markus-giesler.com)

Markus Giesler wraz z Edelgard Bulmahn, niemiecka minister edukacji

Wydaje się, że najlepsze, co można polecić młodym badaczom z takich nowych branż jak ta Markusa, to szukanie szczęścia po drugiej stronie Atlantyku. W RFN czy w Polsce, by osiągnąć to co szybko zyskał gdzie indziej, z pewnością osiwiałby, a jego "twarzyczka z pudełka czekoladek" pokryłaby się siecią gęstych zmarszczek. Na szczęście świat ma różne prędkości, i przeniesienie się na poziom, gdzie selekcja kadry naukowej nie jest teatrum biurokracji, festiwalem formularzy i igrzyskiem pieczątek, jest możliwe i przybiera nawet postać prozaicznego emaila, oczywiście odpowiednio sensownego. A profesura bez siwizny i kompletu zmarszczek jest tylko dowodem normalności, bo czegóż jeszcze? Ucieczka młodych talentów nie może dziwić- po co komu zmarszczki?

5- 7 lat temu wysuwano propozycje głębokich reform gospodarczo-ustrojowych Oto propozycja programu reform:

Postulaty głoszą iż wszystkie związki wyznaniowe będą traktowane tak samo, dotacje do Kościoła Katolickiego zostaną zmniejszone. „Zamierzamy wprowadzić inny rodzaj edukacji religijnej do szkół. Uczniowie mieliby możliwość wyboru spomiędzy wielu religii. Chcemy, by były uczone podstaw 21 głównych wierzeń świata oraz miały możliwość swobodnego wyboru wyznania bez narzucania im jakiegokolwiek wyznania”. Religia wg planów byłaby serią spotkań z wyznawcami i kapłanami różnych religii, tak by nie powodować ograniczenia światopoglądowego uczniów.

Polska stałaby się krajem federalnym złożonym z 5 krajów związkowych: Śląska, Mazowsza z Podlasiem, Pomorza, Wielkopolski i Małopolski. Kraje te składałyby się z 2-4 województw oraz posiadałyby własne sejmy, budżety, rządy krajowe oraz posiadały moc ustawodawczą i prawo poboru podatków. Sejm i rząd centralny stałyby się organami federalnymi o zmniejszonych kompetencjach, i byłby finansowane poprzez federalizm fiskalny- z części wpływów podatkowych krajów związkowych które byłyby odprowadzane do budżetu centralnego. Osiągniecie tego celu jest możliwe poprzez tzw. dewolucję.

Zakładano likwidację i prywatyzację większości przedsiębiorstw państwowych oraz spółek skarbu państwa. Majątek państwowy byłby wyprzedawany rekordowo szybko nawet poprzez aukcje internetowe na popularnych portalach aukcyjnych. Plany prywatyzacyjne zakładały likwidację PKP roku i wprowadzenie na rynek 20- 25 prywatnych przewoźników kolejowych działających w konkurencji regulowanej przetargami. Natychmiast zostałaby dokonana prywatyzacja lub likwidacja państwowego LOT-u, PŻM, portów morskich i lotniczych. Część stacji kolejowych zostałaby sprywatyzowana, inne przekazane samorządom. Tylko cześć linii
kolejowych zostałaby pod kontrolą państwa, większość przekazana zostałaby samorządom.

Program reform zakładał porzucenie budowy programu autostrad. Zamiast nich, istniejąca sieć dróg krajowych zostałaby rozbudowana o dodatkowe 3-4 metry, tak by główne drogi miały po dwa pasy ruchu w każdą stronę. Wszystkie skrzyżowania jednopoziomowe na tych trasach
zamienione zostałyby na bezkolizyjne. Wyprofilowane zostałyby zakręty oraz zbudowane równoległe drogi dla pojazdów wolnobieżnych i rowerzystów. Bez konieczności wydawania miliardów kraj zyskałby sieć drogową o parametrach autostrad. Wprowadzone zostałyby opłaty za korzystanie z sieci drogowej- początkowo dla ciężarówek, potem dla wszystkich pojazdów. „Drogi nie są bezpłatne, dlaczego ci którzy korzystają z nich mniej mieliby subsydiować
transport przez co częściowo ogranicza ich zdolność do konkurowania na lokalnym
rynku? Przez to podrażają swoje własne towary na lokalnym rynku, choćby dlatego
że ich koszty życia są wyższe o tą sumę jaką dopłacają do dróg, a przywożone
towary o tą sumę tańsze? Drogi to nie jest bezpłatny lunch.”

Lista działów

Ekologiczna Ekonomia

Zaabonuj przez email

Tłumacz/ Translate

Gdański liberał XXI wieku

dailyvideo

Mały a może

Większy już nie?

Megaopera ze słoniami i rozmachem

Polskie opery

Opera w mieście średniej wielkości

Budowa opery leśnej

Opera Sopocka…

Opolski amfiteatr

Co zrobić?

Ostatnie doniesienia

Ostatnie komentarze

Galeria zdjęć

Współtwórcy

Archiwum bloga

Etykiety